SadeYağımız, Şanlıurfa’ya özgü ve coğrafi işarete sahiptir. Bölgede özel olarakyetiştirilmesi yapılan ivesi türü koyunun sütü ile üretim yapılmaktadır.
Yabancıdillerde ‘ghee’ olarak da bilinen sade yağ, Osmanlı’da ‘revgan-i sade’ şeklindeanılırdı. Türkçe’de ise saf yağ veya sade yağ olarak kendine yer buluyor. Sade yağ,tuzsuz tereyağından, su ve yağsız kuru maddeler uzaklaştırılarak elde ediliyor.Sonunda ise %99 oranında süt yağı barındıran sade yağ ortaya çıkıyor.
Sadeyağın geçmişi sandığımızdan çok daha eski. O kadar ki ilk olarak milattan önce2000 yılında kullanıldığına dair güçlü rivayetler var. Daha yakın zamanlarageldiğimizde ise özellikle Hindistan, Bangladeş ve Pakistan mutfaklarındakullanıldığını görüyoruz. Biraz Batı’ya uzandığımızda ise Fransız ve Türkmutfaklarında kendini gösteriyor. Türk mutfak kültüründe ise özellikleOsmanlı’da hem saray, hem de halk mutfaklarında yemekleri lezzetlendiriyor.Osmanlı saray ziyafetlerinin bu kadar dillere destan olmasında bir rolü vardırbelki, kim bilir.
Eh,bu kadar köklü bir geçmişe sahip olmasında sunduğu faydaların büyük etkisiolduğunu düşünüyoruz.
Enanlaşılır tanımı ile söylenecek olursa sade yağ, tereyağının özüdür.
Tereyağınınüretim aşaması kabaca şöyledir:
Sütmayalanarak yoğurt elde edilir. Yoğurda su eklenir ve ayran yapılır.
Ayranise tahtadan yapılan ve hayvan derisi ile kaplanan adına da yayık denen aletleuzun süre çalkanır ve sonunda tereyağı elde edilir.
Eldeedilen tereyağı, kısık ateşte içindeki süt ve su unsurlarından arındırıldığındageriye sadece %99 oranında yağ içeriği kalmış olur.
Bahsedildiğiüzere sade yağ elde edebilmek için sütle yapılabilecek tüm ürünleri yapmakgerekir. Bu da oldukça sabır isteyen bir süreçtir. Sade yağın kalan %1’likkısmını ise tuz oluşturur. Kendi ambalajında buzdolabında bir yıl gibi uzun birsüre saklanabilir, tamamen doğal ve katkısız olmasından dolayı hem çoksağlıklıdır hem de çok lezzetlidir.
Yemekleriçin bir – iki tatlı kaşığı dahi yeterli gelir. Oda sıcaklığında katılaşır;ancak vücut sıcaklığında erimeye başlar. Bu da onun vücut tarafından emilimininne kadar kolay olduğunu gösterir.
Sade Yağın Bilinmeyenleri
- 250 yanma derecesine sahip olduğu için pişirme esnasında serbest radikalleroluşturmaz. Bu da özellikle margarin gibi trans yağlara göre çok daha sağlıklıolmasını sağlar.
- Kolay kolay bozulmadığı için oda sıcaklığında çok uzun süre muhafazaedilebilir. Oda sıcaklığında margarin gibi erimez, katı halde kalabilir.
- Tereyağından yapılmasına rağmen içeriğinde süte ait olan tüm bileşenlerbuharlaştığı için süt ürünlerine alerjisi olanlar da rahatlıkla tüketebilir.
- Bütirik asit yönünden oldukça zengin bir yağ türüdür. Bağırsaklardaki faydalıbakteriler, lifleri bütirik asite çevirerek onu hem bir enerji kaynağı hem debağırsak duvarının güvenlik görevlisi olarak kullanırlar. Sindirim sistemirahatsızlıklarının çoğunun bütirik asit eksikliğinden kaynaklandığı düşünülürse,sade yağın önemi daha iyi anlaşılır.
- Mide asidi salgısını dengeleyerek sindirim sisteminin daha sağlıklı çalışmasınısağlar.
- K2 vitamini bakımından zengin olması kemikleri güçlendirir.
- Sadeyağ, tereyağından daha konsantredir. Gramı gramına, sadeyağ biraz dahafazla bütirik asit ve kısa-zincir doymuş yağ içerir. Araştırmalar bu yağların,inflamasyonu azalttığını, bağırsak sağlığına katkı sağladığını ve kansergelişimini önlemeye katkıda bulunduğunu göstermiştir.
- Sade yağ ayrıca, kilo vermeye yarayan bir çoklu doymuş yağ olan birleşiklinoleik asiti biraz daha fazla oranda içerir.
- Tereyağı az miktarda süt şekeri laktozu ve süt proteini kazeini içerirken,sadeyağ bunları hiç içermez. Bu yüzden, bu süt ürünü bileşiklerine alerjisi yada hassasiyeti olanlar için sadeyağ daha iyi bir seçim olacaktır.
Tüm ölçülerin birimi CM’dir.
